Kunstenaars genoeg: voor muziek, dans, podiumkunst, schrijf- en dichtkunst, schilderkunst, bouwkunst, beeldhouwen en monumentale kunst, noem maar op. Elk mens heeft wel een talent, al is het misschien niet voor één van deze kunstvormen.
Kunstenaars kijken met andere ogen naar de werkelijkheid en scheppen zo werkstukken, die ons aan het denken zetten, ons verrassen zodat we met frisse ideeën verder kunnen. Wie zo de kunst beschouwt vanaf vroegere tijden, zal zien hoe kunst evolueert. De creaties van de voorgangers zijn een inspiratie voor de volgenden en zo verandert de wereld om ons heen. Zonder kunstenaars zou de wereld er nu heel anders uitzien.
Vroeger vonden al deze kunstuitingen een plaats in een religieuze traditie en werden toegepast in de kerk. Maar ook daar verandert de wereld, al gaat dat soms met pijn.
Tot ver na de Middeleeuwen was het werk van een beeldend kunstenaar dé manier, om het volk te onderwijzen. Men kon niet lezen en gebruikte schilderijen met een bijbelse voorstelling, kruiswegstaties, heiligenbeelden en relieken vergelijkbaar met de stripverhalen nu. Natuurlijk ging er weleens wat mis met de zuiverheid van het Woord. Maar het is niet juist, om daarom na de reformatie met minachting te spreken over de ‘paapse leer’, want in elk systeem komen na lang gebruik weeffouten.
In kerkmuziek was door de eeuwen heen een sterke ontwikkeling van de primitieve tonale gezangen naar Gregoriaans en gezongen missen naar instrumentale kerkmuziek, indrukwekkende passionen en beroemde oratoria. Het Latijn werd vervangen door de landstaal.
Ook in de kerkelijke bouwkunst steunde men op voorgangers. De ontwikkeling van de romaanse bouwstijl naar de fraaie gotiek en moderne monumentale godshuizen steunde op ervaring en toenemende technische kennis van voorgaande bouwmeesters. De bouw van de huidige grote kerkorgels is ooit begonnen met een eenvoudig koorpositief van een octaaf fluiten, aangesloten op een blaasbalg.
In de huidige geseculariseerde maatschappij koestert men al deze kunstschatten en brengt ze onder de noemer ‘cultuur’ waarbij de rol van de kerk uitgespeeld lijkt te zijn.
Maar hoe moet onze kerk omgaan met kunst?
Muziek neemt nog een grote plaats in in de eredienst. We zingen de ‘Psalmen Davids’ in diverse vormen. Werk van dichters en componisten wordt opgenomen in liedboeken, al dan niet geselecteerd op kwaliteit. Met Pasen gaan we naar een uitvoering van de Mattheüspassion en eigentijdse muziek, zoals rock en gospel, wordt door de jeugd in de kerk gebracht met de daarbij horende subcultuur.
De visuele middelen uit de roomse traditie, zoals schilderijen, heiligenbeelden zijn in onze eredienst vervangen door de beamer met zelfs reclame voor goede doeleinden, door bloemstukken, kaarsen, kinderfilmpjes, toneelstukken en dans op het podium, etc. De sacramenten van doop, avondmaal e.a. zijn so wie so ‘verbeeldingen’ van de boodschap’ en zijn nooit weggeweest.
Het oude kerkgebouw wordt afgestoten en vervangen door een gebouw dat licht, comfortabel, multifunctioneel, duurzaam, kortom efficiënt is.
Het werken met de computer kan het werk in de gemeente ondersteunen, maar persoonlijk contact is belangrijk. We moeten waken voor verstarring, als gevolg van dominantie van de computer.
Eigentijdse kunstenaars met elk hun specialisatie leveren een belangrijke bijdrage aan deze nieuwe vormen in de kerkelijke gemeente en aan de hoge kwaliteit ervan. Met minder moeten we geen genoegen nemen. Wij moeten hen voortdurend de ruimte geven. Hun kunst steunt op ervaringen en kennis van voorgaande generaties, die op eigen manier prestaties leverden en zo de weg aangaven in de alsmaar veranderende kerkelijke ontwikkeling.
