Op bevel van de Heren der Statengeneraal der Nederlanden werd in de synode van Dordrecht (1618 – 1619) ondermeer het besluit genomen, de Bijbel in onze taal te vertalen. Dit leidde in 1637 tot de uitgave van de Statenvertaling, 380 jaar geleden.
Tot ver in de 15de eeuw werden boeken met de hand geschreven – met recht monnikenwerk. Johannes Gutenberg in Duitsland was degene, die rond 1450 reeds bestaande technieken tot een nieuw drukproces combineerde. Daarmee kwam een mediarevolutie op gang, die vergelijkbaar is met de huidige hype op gebied van mediacommunicatie door de computer.
In de eerste plaats waren er de nu bekende kerkhervormers, zoals Luther, die de wind in de zeilen kregen. Zij zagen kans, hun ideeën met een voortvarendheid aan de man te brengen, die de heersende roomskatholieke geestelijkheid volkomen verraste.
Bovendien ontstond de mogelijkheid voor niet alleen de rijken, maar ook voor de opkomende middenklasse, drukwerk zoals traktaten, vlugschriften en boeken aan te schaffen. Zoals nu steeds meer mensen met de moderne mediamiddelen om kunnen gaan, leerden toen veel mensen lezen en schrijven. Voordien was practisch de hele bevoking analfabeet! Je kunt stellen, dat na de donkere Middeleeuwen langzaam het licht aanging.
In deze sfeer ontstond een boek, dat ons land en vele in Europa radicaal veranderde. In veel gezinnen in de Hollandse gewesten was men er trots op, dat er een Bijbel in huis was! Men kon naar hartelust spitten in het Oude en Nieuwe testament en veel misstanden van de oude religie werden ontrafeld. Het moet een heerlijk gevoel zijn geweest, toen in 1648 niet alleen de Spaanse bezetting ten einde was, maar dat ook een groot deel van de toenmalige Nederlanden zich bevrijd voelde van de dominantie van de Roomse geestelijkheid. De Nederduitsch Gereformeerde Kerk werd in 1579 de heersende kerk, vastgesteld bij de Unie van Utrecht. Maar het werd geen staatskerk, want andere kerken werden getolereerd.
Zoals dat meestal gaat, komt na opkomend tij ook weer eb. Het enthousiasme werd langzaam getemperd door godsdienstige ruzies en misvattingen. Denk aan de slavenhandel, waarvoor men een bijbelse goedkeuring zocht. Kerkscheuringen gaan door tot op de huidige dag. We zweven allemaal tussen ortodox en liberaal. En het oorspronkelijk ‘schriftgezag’ wordt door ontdekkingen en nieuwe inzichten steeds aangepast.
Maar onze taal is als vervoersmiddel van ons denken door de Statenvertaling stevig beïnvloed. Denk maar aan de honderden uitdrukkingen en gezegden, die alle een bijbelse oorsprong hebben. Ze worden te pas en onpas gebruikt. Denk maar aan de Friese boer, die wel telefoon, maar geen telefoonpalen op zijn land duldde! (Psalm 25, vers 4, berijming 1773)
